Gələn şərikiydi, özgə deyildi.

Dedi: “Bəs bu zaman nə üçün, nədən

Özünlə qul, nökər gətirməmisən?”

O dedi: “Uzaqdan indi gəlmişəm

Sənsiz nə səbrim var, nə dincəlmişəm.

Hədsiz bir qazancla qayıtmışam mən,

Yeri var təşəkkür əgər edəsən.

Gecikdim, bağlandı şəhrin qalası,

Gecəni düzlərdə oldum qalası.

Bildim qonaq edib dostun sizləri,

Gəldim, çətin deyil qayıtmaq geri.

Pis olmaz mənimlə sən getsən əgər,

Ağa kənddə olsa, işlər düz gedər.

Xeyrin bir payını bu zülmət gecə

Asanca vergidən sallıq gizlicə”.

Mahan bu xəbərdən ləzzət alınca,

Duşdü yoldaşının dərhal dalınca.

Doqqazı açdılar, xəlvət keçdilər,

Görmədi onları əsla bir nəfər.

Gecə lal getdilər dərin sel kimi,

Yürüdülər qoşa – əsən yel kimi.

Şəriki qabaqda çapır durmadan,

Toz kimi ardınca sürünür Mahan.

Yolun uzunluğu hesabdan keçdi,

Düşüncənin oxu nişandan keçdi.

Mahan dedi: – Bizdən uzaq olsa Nil,

Çox deyil, zənnimcə, olar bircə mil.

Biz dörd mil getmişik, bəlkə çaşmışıq,

Dairə xəttini keçib aşmışıq.

Sonra fikr elədi: sərxoşam, düzü,

Bəzən əyri görər keyflinin gözü.

Lakin bu yoldaşım qazdan ayıqdır,

Həm yola bələddir, həm də sayıqdır.

Belə gedirdilər o iki yoldaş,

Birisi sürətli, birisi yavaş.

Dalda gedən yoldaş qaldıqca geri,

Deyirdi öndəki: – Yeyin ol, yeri!

Getdilər, getdilər, oturmadılar,

Dan yeri ağardı, bir durmadılar.

Xoruz qanad çaldı ağarınca dan,

Gecənin dimağı qaldı xəyaldan.

Boş-boş xəyallara qapılan adam

Bir anda xəyaldan ayrıldı tamam.

Mahanın yoldaşı itdi gözündən,

O çaş-baş az qaldı getsin özündən.

Sərxoşluq, yorğunluq beynini qatdı,

Davam gətirmədi, yıxıldı yatdı.

Axdı göz yaşları yanan şamsayaq,

Gün yarıya gəldi, oyanmadı, bax.

Günorta yandırdı günün atəşi,

Ciyərindən bədtər odlandı başı.

Gözünü açınca tez yola baxdı,

Gah sağa boylandı, gah sola baxdı.

Gül gəzdi, nə bir gül, nə də bağ gördü,

Qəlbinə çəkilmiş min bir dağ gördü,

Ona mənzil oldu mağara, inan,

Bir əjdaha idi orda hər ilan.

Yoxdu ayağında gücü, qüvvəti,

Lakin getmək idi fikri, niyyəti.

Getdi, ayağına qüvvət verən yox,

Bələdçilik edən, yol göstərən yox.

Gecə şahı[229], çadır qurana qədər,

Mahan kölgəsindən duydu yüz xətər.

Axşam saçdı göyə qara telləri,

Bürüdü dünyada zülmət elləri.

Bir kaha ağzında yıxıldı Mahan,

Hər ot gözlərində oldu bir ilan.

Huşsuz uzanırdı o qucub yeri,

Gəldi qulağına ayaq səsləri.

Gördü iki nəfər yollanıb gedir,

Birisi arvaddır, biri kişidir.

Hərənin dalında bir ağır şələ,

Yavaş addımlarla gedirlər çölə.

Kişi yol üstündə görüncə onu,

Gəldi soruşmağa kim olduğunu,

Dedi: – Kimsən, nədən yerdədir başın?

Kimdir həmnəfəsin, kimdir yoldaşın?

O dedi: – Nabələd, qərib insanam,

Adımı el bilir, huşyar Mahanam.

Dedi: – Söylə görüm, sən, ey biçara,

Necə düşdün belə xarabazara?

Divlərin yeridir bu dağ, bu dərə,

Aman verilməyir burda şirlərə.

Mahan dedi ona: – Kişi, sən tarı,

Mərdlik eyləyib ol can xilaskarı.

Xoşluqla düşmədim buraya mən, bil,

İnsanam mən, divin heç yeri deyil.

Dünən keyf edirdim, damağı çağdım,

İrəm bağçasında əziz qonaqdım.

Gəlib yaxınlaşdı mənə bir adam,

Dedi şərikinəm, dostlarındanam.

Məni o cənnətdən buraya saldı,

Günəş çıxan zaman gözdən yoxaldı.

Göstərdi yoldaşım, əlbəttə, qəflət,

Ya səhv eləmişdir, ya da xəyanət.

Yaradan eşqinə, sən adamlıq et,

Yol göstərib mənə, imdadıma yet!

Kişi söylədi ki: – Ey gözəl cavan,

Şükr et ki, ölümdən xilas olmusan!

O, divmiş, insantək görünmüş sana,

“Çöllərin hayili” deyilir ona.

Şərikinəm demiş o sənə qəsdən,

İstəmiş canını alsın əlindən.

O çox insanları yoldan azdırmış,

Çox sənin kimiyə qəbir qazdırmış.

İnsanıq, atmarıq çöldə biz səni,

Saxlarıq bu gecə ikimiz səni.

Gəl, gir ortalığa, unut qəmini,

Bizimlə bərabər at qədəmini.

Bələdçilər yanda, ortada Mahan,

Mil-mil yol getdilər, bir xeyli zaman.

Sübh açıldı yenə, gedirdilər lal,

Bəli, gedirdilər onlar bu minval.

Xoruz nağaratək səs-səsə qatdı,

Səhər zər təbili dərəyə çatdı[230].

Açarsız zindana döndu o dostlar,

Gözdən işıq kimi söndü o dostlar[231].

Mahanın qalmadı güc dizlərində,

Yorulmuşlar kimi qaldı yerində.

Gündüz işığını göylərdə yaxdı,