|
İSKƏNDƏRNAMƏ - İqbalnamə
Başqa bir ordudan qaçıb gələni Əsla qəbul etmə, aldadar səni! Qaçmağa öyrənmiş adam qaçacaq, Sənin də ordunu xarablar ancaq! Döyüşdə qələbə çalmaq istəsən, Müzəffər sərkərdə seç özünə sən. Qələbə qazanmış xoşbəxt atlılar Səni hər səfərdə edər bəxtiyar. Yaxşı, pis,- nə etsən, həmişə bil sən. Yaxşını allahdan, pisi özündən." Bu məşhur naməni qurtarıb ustad, Şaha təqdim etdi, o da oldu şad.
ƏFLATUNUN NƏSİHƏTNAMƏSİ
Oyanıb qalxanda günəş yuxudan Müşkə kufur səpdi sanki asiman[180]. Şad xəbər göndərib dedi: "Əflatun Qələmlə ipəyə nəqşələr vursun. Elə gözəl namə yazsın o gərək, Hər bir oxuyana eləsin kömək!" Şahın buyruğuyla əzəmətli pir Mədəndən gövhərlər çıxardı bir-bir. Müti qələmindən saçıldı gövhər, Beləydi dəftərə yazdığı sözlər: "Bizdən yaradana min-min ehtiram, Yerdən də, göydən də ziyadə salam!" Allaha şükr elə mədəni açdı, Sonra söz bəzminə gövhərlər saçdı: "Şahımız ucadır bütün aləmdən, O, parlaq gövhərdir, bu aləm - mədən. Əsildir, yüksəkdir o da gövhərtək, Özünü həmişə qorusun gərək[181]. Hər kəs, yaxşı-yaman, - nə qoysa əsər, Bununla zatını büruzə verər. Oğru ovlağıdır bizim bu cahan, Onu özbaşına qoyma heç zaman! Keşikçi olmasa həmişə ayıq, Deyildir dünyanı güdməyə layiq. Hər kim bu dünyanı istəsə tutmaq, Qılıncla, tədbirlə fəth edər ancaq. Mərdlərin qan tökən qılıncı, bəli. Alim tədbirilə olar kəsərli! Şahın məclisi də gərək hər zaman Ola alimlərə şərəfli məkan. Şah yeyib-yatmağa meyl etməyərək, Bilik toplamağa çalışa gərək! Şaha yoldaş olam iki bəla var, Yoxsuldan uzaqdır həmin bəlalar; Biri aşpazdır ki, yağlı yeməklər Bişirib, padşahı ona cəlb edər, Biri də cilvəli şux məşuqəsi Ki, ona bağlanar könlü, həvəsi. Bunlar xeyir verməz: biri doldurar Qarnını, o biri şirəni sorar. Nə çox əylənən ol, nə də çox yeyən Bunlardan süstləşər, keyiyər bədən! Qırmızı və sarı gördüyün cahan Bir rəngin büsatdır - adam aldadan. Məşuqə adlanan bir əjdəhadır, Bu dünya kam vermir. ancaq can alır. Dünya yurdumuzdur, candan əzizdir, Bizim həm yerlimiz, həm yerimizdir. Dünyanı dördəlli tutmayaq gərək, Nədən can-ciyərlə süfrə bəzəyək? Qanla qidalanıb yaşayır bədən, Ciyərsiz bu qanı alarıq nədən? Dörd tərkib birləşib ahəngdar olmuş, Dörd cövhər birləşib, həyat var olmuş. Yığmasaq onların ipini əgər, Hərəsi bir yana baş alıb gedər. Su dönsə torpaqda çiçək ətrinə, Qayıdar əslinə o bir gün yenə. Tuluğu dağıdıb qaçdı bir eşşək, Sahibi qəmləndi bu halı görcək. Dünya tikanlıdır, kirpiyik biz də, İynə var, tikan var xislətimizdə[182]. İki qarı qızın başladı bəhsi, Dünyanı götürdü onların səsi[183]. Bu dedi: "Üzünün çirkinliyindən Ərə getməmisən bu vaxtacan sən!" O dedi: "Üzün çox göyçəkdir sənin, Bununçün almırlar səni də yəqin!" Bu qədər nə üçün yataq dünyada? Yuxu da ölümə bənzər mənada. Bir də duracaqmı həmin yuxudan? Bunu doğru, dürüst bilməyən insan Yuxudan ölümtək etməli həzər, Çünki bir-birinə bunlar çox bənzər! Dovşan yuxusutək pis yuxu olmaz, Yatanla öləndə hiss, duyğu olmaz! Yuxu igidlərə hiylə quranda Gözlər yumulmaya kaş bircə an da! Hər bir gizli sirri o, baxıb görə. Yaxşıya, yamana düz qiymət verə. Insan əl çəkəydi boş xəyallardan, Yersiz qovğalardan, qalmaqallardan. Niyə bircə qarın çörəkçin yalnız Çəkişək, vuruşaq belə amansız? Neçün biz dağlara, daşlara düşək? Bunların səbəbi - bir parça çörək! Səfərə başlayan müdrik insanlar Yolda yox, mənzildə rahatlıq umar. Keçərlər dünyanı tapdalayaraq, Rahatlıq fikrinə düşməzlər ancaq. Hamı yol gedənlər, uzaq görənlər Mənzilə çatana afərin deyər. Dinclik - asudələr ölkəsindədir, Bundan başqa nə var - bir əfsanədir. Yeddi qat yanar od içrə, nəhayət, Kabablıq ət üçün nədir bu zəhmət?[184] Neçindir bu zillət, əziyyət bütün? Hamısı yeməklə geyinmək üçün. Bizim əmrimizdə olanda bunlar, Hələ başqa-başqa hesablar da var. Əzaba qatlaşıb canından keçən Dənizdən dürr tapar, dağlardan mədən. Kimsə ruzusunu atlayıb keçməz,
|