Tök alıb ələ gümüş sürahi,

Zər sağərə ruhbəxş rahi.

Sərf eylə riayətimdə əltaf,

Tənhalığımı gör, eylə insaf!

Şüğlüm bu büsat içində çoxdur,

Səndən özgə, mədədçi yoxdur.

Həmdəmliyim ilə ar qılma!

Məndən nifrət şüar qılma!

Gər bilməz isən ki, mən nə zatəm,

Nə zülməti-çeşmeyi-həyatəm,

Feyzi-hünərim şərabdən sor,

Suzi-cigərim kəbabdən sor.

Tutsan əlini məni-fəqirin,

Həqq ola həmişə dəstgirin.

Mən şairi-Museyi-kəlaməm,

Sahirlərə möcizi-təmaməm.

Mən sahiri-Babili nəjadəm,

Harutə bu işdə ustadəm.

Söz dərkinə sərf edib fərasət,

Əmlakına bulmuşam rəyasət.

Gəh tərzi-qəsidə eylərəm saz,

Şəhbazım olub büləndpərvaz.

Gəh dəbi-qəzəl olur şüarım,

Ol dəbə rəvan verər qərarım.

Gəh məsnəviyə olub həvəsnak,

Ol bəhrdə istərəm düri-pak.

Hər dildə ki var əhli-razəm,

Məcmui-fünunə eşqbazəm.

Bir kargərəm həzar pişə,

Canlar çəkib istərəm həmişə,

Dükkanım ola rəvaci-bazar,

Hər istədiyin bula xiridar.

BU, SƏBƏBİ-NƏZMİ-KİTABDIR VƏ BAİSİ-İRTİKABİ-ƏZABDIR[3]

Saqi, tut əlim ki, xəstəhaləm!

Qəm rəhgüzərində payimaləm.

Sənsən məni-mübtəlayə qəmxar,

Səndən özgə dəxi kimim var?

Müşkül işə düşmüşəm, mədəd qıl,

Mey hirzi ilə bəlamı rəd qıl!

Həll eyləyə gör bu müşkülatı,

Kəm etmə qulundan iltifatı!

Bir gün ki, meyi-Süheyl təsir,

Vermişdi mizaci-pakə təğyir,

Həmrəngi-bəhar olub xəzanım,

Dönmüşdü əqiqə zəfəranım.

Cəm idi yanımda ittifaqi:

Sazü məzəvü şərabü saqi.

Peyvəstə ləbaləbü peyapey,

Nuş eylər idim qədəh-qədəh mey.

Zövq üzrə mey artırırdı zövqüm,

Şövq üzrə ziyad olurdu şövqüm.

Ol bəzm idi afiyət bəharı,

Mən bülbüli-zari biqərarı.

Bir həddə irişdi nəşəyi-cam

Kim qalmadı əhli-bəzmə aram.

Əsrari-dil oldu aşikara,

Məsdud oluban dəmi-müdara.

Olmuşdu rəfiqü həmzəbanım,

Ayineyi-tutiyi-rəvanım,

Bir neçə zərifi-xütteyi-Rum,

Rumi ki, dedin, qəziyyə məlum.

Yəni ki, qamu dəqayiq əhli,

Hər məsələdə həqayiq əhli,

Həm elm fənində nüktədanlar,

Həm söz rəvişində dürfəşanlar.

Kim eylər idi həqayiqi-raz,

Şeyxidənü Əhmədidən ağaz.

Kim söylər idi ögüb kəlami,

Övsafi-Cəliliyü Nizami.

Bilmişlər idi ki, hüsni-göftar,

Qədrim qədərincə məndə həm var.

Çün var idi məstlikdə lafım,

Ta anlana sidqimü xilafım,

Mən xəstəyi etdilər nişanə,

Bir rəng ilə tiri-imtəhanə.

 "Lütf eylə! - dedilər, - ey süxənsənc!

Faş eylə cəhanə bir nihan gənc!

Leyli-Məcnun əcəmdə çoxdur,

Ətrakdə ol fəsanə yoxdur.

Təqrirə gətir bu dastanı,

Qıl tazə bu əski bustanı".

Bildim bu qəziyyə imtəhandır,

Zira ki, bu bir bəlayi-candır,

Sevdası dirazü bəhri kytah,

Məzmunu fəğanü naləvü ah.

Bir bəzmi-müsibətü bəladır

Kim, əvvəli qəm, sonu fənadır.

Nə badəsinə nişatdan rəng,

Nə nəğməsinə fərəhdən ahəng,

İdrakı verər xəyala azar,

Əfkarı edər məlalı əfkar,

Olsaydı təvəccöhü münasib,

Tövcihinə çox olurdu rağib.

Olsaydı təsərrüfündə rahət,

Çox kamil ona qılırdı rəğbət,

Billah ki, nə xoş demiş Nizami,

Bu babdə xətm edib kəlami:

"Əsbabi-soxən nişatü nazəst,

Zin hər do soxən bəhanəsazəst

Meydani-soxən fərax bayəd,

Ta təb süvareyi nomayəd

Dər gərmiyi irikü səxtiyi-kuh,

Ta çənd soxən rəvəd bəənbuh?"

Bir iş ki, qılır şikayət ustad,

Şagirdə olur rücui bidad.

Gərçi bilirəm, bu bir sitəmdir,

Təklifi bunun qəm üzrə qəmdir,

Əmma necə etmək olur ikrah?

Bir vaqeədir ki, düşdü nagah,

Yeydir yenə üzrdən şüruim,

Bu işdə təvəkkülə rücuim.

Ey təbi-lətifü əqli-vala!

İdraki-büləndü nitqi-guya!

Düşdü səfərim diyari-dərdə,

Kimdir mənə yar bu səfərdə?

Hər kimdə ki, vardır istitaət,

Dərdü qəmü möhnətü qənaət,