Süleyman Bicanoğlu əlini enli sinəsinə qoyub baş əydi. Düzəlib düz Bəysunqurun sifətinə baxdı. Bəysunqur onun atasına belə düz və dik baxdığını görməmişdi.

– Otur.

Süleyman Bicanoğlu taxtın yanındakı kürsüdə oturdu. Onun sir-sifətindən hiss olunurdu ki, o özünü bu sarayda Bəysunqurdan daha hüquqlu adam sayır. Onda laqeydlik vardı. Bilirdi ki, çağırıldığı hər hansı məsələdə Bəysunqurun yox, onun fikri yeriyəcək.

– Əmir Süleyman, bibim Aləmşahbəyim uşaqları ilə bərabər zindandan çıxarılıb saraya gətirilməlidir.

– Hökmdarım tez-tələsik fərman vermirmi? – deyə o taxtında oturan, qiymətli kəmər və xəncəri, parıltılı libasında zərgər əlindən çıxan bəzək əşyasına oxşayan Bəysunqura gülümsədi. – Səltənətin əmin-amanlığı qohumluq hissindən yuxarıda dayanmırmı?

– Bacısını, bibisini zindanda saxlayan hökmdarın ölkəsində nə hörməti ola bilər? Özünü xoşbəxt eləyə bilməyən sülalə başqalarına nə gün ağlaya bilər?

Süleyman Bicanoğlu onun hücumunun qabağını almaq üçün öz sübutunu gətirdi:

– Rüstəm Mirzə də bu sülalənin oğludur. Onda onu da Əlincədən gətirmək pis olmazdı.

– Yox, Rüstəm Mirzə mənim düşmənimdi. Bir də ki, o kişidi. Bibimə sözünüz nədi?

– Şeyx Heydərin uşaqları ondan da qorxuludu.

– O körpələrin nəyindən qorxursunuz?

– Mən allahımdan, hökmdarımdan başqa dünyada heç kimdən və heç nədən qorxmuram. Yox, qorxduğum bir şey var, indi yadıma düşdü. Çəkdiyin zəhmətin hədər getməsi. O uşaqların ataları Fərrux Yasarın qanına susamışdı. Mən olmasaydım indi Şirvan şahlığı da yox idi. İndi o zəhməti batıraq? Sultani əzəm, onları çıxarsanız,hökm verin məni onların yerinə zindana salsınlar.

Bəysunqur səltənətin dirəyi olan Süleyman Bicanoğlunun bu sözləri müqabilində təslim oldu. Dinib-danışmadı. Qoca sərkərdə də susdu.

Pişxidmət içəri girib Əbih Sultanın ona gətirdiyi atı göstərmək istədiyini dedi.

– Yaxşı, gəlirik.

Əbih Sultan eşidəndə Süleyman Bicanoğlu hirslə pişxidmətə baxdı. Bəysunqur bu baxışın arxasında nə gizləndiyini dərk eləyə bilmədi.

– Əmir Süleyman, ürəyi sözlü adama oxşayırsan?

– Heç, Sultanım.

Bəysunqur əl çəkmədi.

– Ürəyini hökmdardan gizlədən sərkərdə ordunu bada verər. – Öz dediyi sözdən də özünün xoşu gəldi.

– Nə haqqı var sərkərdə ürəyini gizlətsin.

– Onda düzünü de.

Əmir Süleyman məqamın yetişdiyini görüb fikrə getdi. Özünü ikili-üçlü saldı. Belədə indi deyəcəyi sözün yükü ağır olacaqdı.

“Əbih Sultan xeyli baş apardı. Hər yerdə özünü gözə soxdu. Ondan xəta əskik deyil. Bəysunqurun qılığına girsə sabah mənim də kəndirimi vuracaq. Onsuz da mən hökmdarın ögey anasının atasıyam. Onun anasının mənim qızımdan zəhləsi gedir. Oğlunu da mənim üstümə qaldıra bilər. Bu da ki, körpə uşaqdı, taxt da əlinə tez düşüb, nə hökm versə yerinə yetirirlər. O da şirnikir. Ağlına salsalar, mənim başımı elə indi vurdurar”.

– Nə oldu, əmir Süleyman?

– Heç. Canfəşanlıq eləyən bə’zi adamlar var. Bə’zi sərkərdələr hökmdara ölkələr alıb-verir, əvəzində heç nə istəmir, bə’zisi də bir çöpüklü qulan verib əvəzində həmin ölkənin açarını istəyir.

O, fikrini açıq-aşkar demişdi, Bəysunqur taxta keçəndən sonra Süleyman Bicanoğlu İraqda onu tanımaq istəməyən Atabəyi məğlub etmiş, başını gətirib Bəysunqurun ayaqları altına atmışdı. Əvəzində də heç nə istəməmişdi.

– Əbih Sultan barəsindədi sözün?

– Dedim də sultanım. – O hirslənəndə alnındakı çapıq qanla dolub qızarırdı.

– O da Rüstəm Mirzənin sui-qəsdinin üstünü açıb.

– Necə, böyük hökmdar? O sui-qəsdi açan da özgəsidir. Onun xidməti o oldu ki, Rüstəm Mirzəni tutdu və adamlarının çoxunu qılıncdan keçirtdi. Hələ bəlkə də heç sui-qəsd yox imiş. Siz cavansınız, hökmdar. Bu əmirlər ki var, özlərini sədaqətli göstərmək üçün hər hiyləyə əl atırlar. Bilmək olmaz. Mən atanız mərhum Sultan Yaqubun qayınatası idim və onun səltənətinin möhkəmlənməsi yolunda özüm qocalsam da, qılıncım korşalmadı. Mənim üç il-beş il ömrüm qalıb, əgər alnıma öz əcəlimlə ölmək səadəti yazılıbsa, o da olmasa lap tez köçəcəyəm. Mənim dünyada heç nədə gözüm yoxdu. Sədaqətimi bundan sonra sübut eləməyə ehtiyac duymuram. Amma Əbih Sultanla bir az ehtiyatlı dolanmağı məsləhət görürəm. Ondan heç gözüm su içmir.

– Nə eləyə bilər ki? – Bəysunqur uşaq qorxaqlığı ilə soruşdu.

– Ehtiyatlı olsaq, heç nə. Olmasaq, çox şey. Əsli-nəcabəti olmaya-olmaya sarayda yüksəldilənlərin əlinə imkan düşən kimi səltənət yaratmaq həvəsinə düşməyi tariximizdə nadir hadisə deyil. Onda belə bir hərisliyi mən sezirəm. Bir də ki, o nə üçün özü gəlib sənin torpağını öpmür, pişxidmətlə sifariş göndərir. Bu hökmdara hörmətsizlikdən başqa nə ola bilər?!

Bəysunqurun ağlına batdı bu sözlər.

– Mənə babam Uzun Həsən kimi at seçmək istəyir. Möhlət alıb getmişdi, indi o atlara baxmalıyam mən.

– Hökmdara atmı qəhətdi?

– Yaxşı, Əbih Sultanın sədaqətinə şübhəmi var?

– Var! Onun cilovunu buraxanda çox iş görər. Əbih Sultanı hörükləmək, hörüyünü də qısa eləmək vacibdir.

Bu söhbətdən sonra Bəysunqur qoca sərkərdənin müşayiəti ilə saraydan çıxıb yaxınlıqdakı cıdır meydanına getdilər. Uzun Həsəndən sonra hökmdara at seçmək əsl mərasimə çevrilmişdi.

Hökmdarı görən kimi ağacların altında, xalça üstündə oturan müsiqiçilər ayağa qalxdılar, baş əydilər və çalmağa başladılar.

Əbih Sultan qabağa yeriyib baş əydi.

– Sultani əzəm, ölkənin hər yerindən atlar gətiriblər. Baxa bilərsən.

Bəysunqur babası kimi ata minib özü sınamaq niyyətində deyildi. Cıdır meydanının yanındakı köşkdə oturacaq, atları minib onun gözü qabağında səyirdəcək, sınayacaq, hansını bəyənsə öz ilxısına götürəcəkdi. Bəysunqur keçib öz yerini tutandan sonra atların nümayişi başladı.

– Bu təmiz qanlı Qarabağ cinsidi, – gözəl yəhər-yüyən vurulmuş atı təqdim eləyən üzünü hökmdara tərəf tutub bərkdən danışırdı. – Gözəldi, yaxşı qaçışı var. Cövkən oynunda əvəzi tapılmaz. Amma uzaq səfərlərdə-xüsusən susuz və quraqlıq yerlərdə dözümsüzdür. Onun yemi və suyu bol olmalıdır.

Əbih Sultan nə dedisə yüngül geyinmiş bir cavan atın belinə qalxdı və bir anda at yerindən götürüldü. Cıdır meydanı çox böyük deyildi. Burada cövkən oyunu üçün meydança da vardı, cıdır yolu da həmin meydanın ətrafına hərlənib qayıdırdı. Qarabağ atı gəlib dayandı. O yüngül töyşüsə də, amma tərləmişdi. Ayaqlarını götürüb qoyur, oynağa gedir, özünü irəli atmaq istəyirdi.

Bəysunqur əlindəki zərxara dəsmalı tərpətməklə bildirdi ki, Qarabağ atını bəyənib.

İkinci bir atı köşkün qabağına çəkdilər.

– Ərəb atıdır. Tə’rifə ehtiyacı yoxdur. Peyğəmbər əleyhsalam özü bu atlardan minib. Dəvə kimi susuzluğa və aclığa dözümlüdü.

Bəysunqurun əlindəki dəsmal yenə tərpəndi.

Köşkün qarşısına balacaboy, qara bir at gətirdilər.

– Sultani əzəm, bu üçyaşar ürgəni sənə Əbih Sultan bağışlayıb.

– Əbih Sultan, – deyə Süleyman Bicanoğlu onu Bəysunqurun yanına çağırdı. O gəldi və təzədən baş əydi. Başını qaldıranda Bəysunqurun qəzəbli gözlərini gördü.

– Mənə bu qatırı at adıyla bağışlayırsan?

– Bəli, Sultani əzəm. Bu, cıdır meydanına yığılan atların ən qiymətlisidir. Onu çox müsibətlə tapmışam.

– Çox gözəl iş görmüsən, onu da hökmdarın başına qax!

– Bir Allah şahiddi ki...

– Allahı şahid gətirib, Sultanı təhqir eləyirsən, ələ salırsan. Bunun gətirdiyi hədiyyəyə bax, bəxşişə fikir ver!

Əbih Sultan gördü ki, Bəysunqurun yanında artıq onun kəndirini vurublar. Arası düzələsi deyil. Bəlkə də elə buradan onu zindana apardılar. Özünə haqq qazandırmağa çalışdı.

– Sultani əzəm, bu monqol atıdı. Çingiz xan bunlarla dünyanı fəth eləməmişdirmi?

– Monqol atı... Atı minirdilər, südünü sağıb içirdilər, ac qalanda da ətini yeyirdilər. Olmaya sən də madyan tapıb gətirmisən?

– Bəli, hökmdar sağ olsun. Monqol atlarının madyanı daha qiymətlidir.

– Əmir Süleyman, eşitdin?

– Bəli, Sultani əzəm. Ağ elədi ha... Elə buradaca.

Əbih Sultan artıq vaxtın yetişdiyini görüb ayağını qaldırıb balaca atın belinə aşırdı.

– Qoy bir dövrə vursun, onda görərsiniz – o, monqol atını tərpətdi. Bu at elə bil ayaqlarının dördünü də birdən atır, qızıl ilan kimi şütüyüb gedirdi.

– Zindana salınsın, Əmir Süleyman, zindana. Sonra da boynu vurulsun.

Süleyman Bicanoğlu da elə bilirdi ki, o dövrə vurub qayıdacaq. Amma qayıtmadı. Cıdır meydanından çıxıb baş alıb getdi.

Qoca sərkərdənin gur səsi eşidildi.

– Əbih Sultanı tutun. Atlanın.           

Fərraşlar atlara minənə qədər Əbih Sultanın mindiyi monqol atının ayağının altından qalxan toz da yatmışdı.

Muradın köhləni ayaq saxlayıb elə bil havanı iylədi, başını qaldırıb kişnədi. Qulaqlarını şəkləyib ayaqlarını yerə döydü, qayalığa tərəf dartındı. Amma o bu yerlərdən tezliklə uzaqlaşmaq, axşam qaranlığı düşməmiş şəhərə, kəndə çatmaq, karvansarada ayaqlarını yuyub yatmaq fikrindəydi. Bərk yorulmuşdu. Bu yollarda adam az idi. Amma onun da qabağına qaçaq-quldur çıxar. Düzdür, ömrü qaçaqlıqda keçən Murad özünün gücünə, fərasətinə bələd idi, özünə arxayın olmasa yollara çıxmazdı. Hər halda tanımadığı yerlərdi, kimsəsiz çöllərdi. Nə desən ola bilərdi.

At getmək istəmirdi. O baxdı, bir şey görmədi. Günortadan bəri gəldiyi yolun kənarı ilə uzanıb gələn qayalıqlar idi. Amma onun burnuna at tərinin türşumuş iyi dəydi.

Nə qədər sürdüsə at karvan yolu ilə getmək istəmədi. Onun özü də maraqlandı, silahını yoxladı, atının başını buraxdı. Heyvan yoldan çıxıb qayaların arasına getdi. Onun hər tərəfindən bədheybət heyvana oxşayan iki qara qaya ucalmışdı. Qabaqda genişlik, amma hər tərəfi bağlı bir yer idi. Balaca, qara bir madyanın yüyəni daşa bağlanmışdı. Zərbaftalı, bahalı libas geyən adam başını yəhərin üstünə qoyub yuxuya getmişdi. Onun ətrafında keçi qəzilindən toxunan bir sicim yerdə sanki dairə çəkmişdi. Belə qəzil sicimə heç bir ilan yaxın düşmür.

Muradın kəhəri madyanı görəndə başını geri atıb sağ qolunu qaldırıb yerə vurdu. Elə bil madyanı yanına çağırırdı. Madyan başını oynatdı, yalı daranmış saç kimi əfsəndi. Həvəslə fınxırdı, ayaq döydü, arxa ayaqları onlara tərəf düşdü. Təpiyini hazırladı. Yüyən başını qalxanının üstünə qoyub mürgüləyən Əbih Sultanın qolunda idi. Dartıb onu oyatdı. O, bir an key kimi oldu. Amma özünə gələn kimi qalxanı götürüb başına çəkdi.

– Axır ki, məni tapdınız Ancaq Əbih Sultan hər əbləhə can verən igidlərdən deyil!

Murad maddım-maddım ona baxırdı:

– Mən yol adamıyam. Sənnən işim yoxdu – dedi.

– Aldada bilməzsən, səni o qoca tülkü göndərib. – Onun səsi üstündə soyuq bir parıltı olan, quran ayələri dəyirmi cızılmış qalxanın altından gəlirdi. O elə bil göbələyin altında gizlənmişdi. Birdən-birə göbələk qalxdı, onun qından çıxardığı qılıncın əyri, soyuq tiyəsi parladı.

– Kimdi qoca tülkü? – Murad onun yatağan ilan kimi tullanıb qılınc çalmağına hazır vəziyyətdə idi. Özü də qılıncını çıxartmışdı. Həm də yəhərdə oturmuşdu.

– Sən tülkünü mənim üstümə göndərən.

Onun sözü Muradı hövsələdən çıxarda bilərdi. Amma hövsələsini basdı. Yad eldə, tanımadığı adamla səbəbsiz vuruşmağı özünə sığışdıra bilmirdi.

– Ağzını təmiz saxlamasan dilini itirərsən.

Əbih Sultan özünün vəziyyətini öyrənmək üçün xeyli geri çəkilmişdi və daha qalxanın üst tərəfindən baxırdı. Bu adamı tanımadı. Geyimi də heç saray adamlarının geyiminə oxşamırdı.

– Mənim dilimi kəsən heç anasının qarnında da deyil. – O meydandan aralanmışdı, amma madyan onu dartırdı. Belə vəziyyətdə o vuruşa bilməzdi. Madyanın yüyənini də biləyindən çıxarsa payi-piyada qalardı.

– Danışığınla madyan minməyin heç tutmur axı. Mən bura dönməmişəm. Kəhəri madyan çağırıb. – Murad ona lap öldürücü zərbəsini endirdi. Əbih Sultan sözə cavab tapa bilməyib pərt oldu.

– Aslanın erkəyi-dişisi olmaz.

– Atın madyanı olur amma. Bura bax, mən sənin düşmənin deyiləm, sən də mənim. Nahaq yerə acı-acı danışıb özünə düşmən qazanırsan. Vuruşmaq istəyirsənsə min atına, çıx meydana.

Əbih Sultan onun yumşaldığını gördü, amma fürsəti əldən vermədi. Cəld madyanı mindi. Amma onun üzünü bu iri, cüssəli adama tərəf döndərə bilmirdi. Madyan kişnəyib dönür, kəhəri sanki qızışdırmaq üçün ona təpik atmaq istəyir. Əbih Sultanın imkanı olsa bu an madyanı qılıncla parça-parça eləyərdi. Onu lap biabırçı vəziyyətdə qoymuşdu.

– Mən meydannan qorxan deyiləm. Çox meydanlarda çox özündən deyən igidlərin analarını ağlar qoymuşam. Sən bura mənim yanıma o qoca tülkü Süleyman Bicanoğlunun tapşırığıynan gəlmisən.

– O kimdi?

– Tanımırsan? Bəysunqur Mirzəni?

– Bəysunqur Mirzə kimdi?

– Nə dilbilməz adamsan? Bəysunqur Mirzə padşah.

– O padşah, mən rəiyyət. Onnan mənim nə alış-verişim.

Bığları qoç buynuzları kimi dayanan Muradın kəhəri qantarğanı çeynəyir, şahə qalxır, bu balaca madyanın üstünə cummaq üçün özünü yeyib tökürdü.

– Heç rəiyyətə oxşamırsan.

– Oxşadım, oxşamadım. Çuxur Səddən gəlirəm.

– Hara gedirsən?

– Ərdəbilə.

– Tacirsən? – Əbih Sultan onunla öz arasında qılınc məsafəsi saxlayıb sorğu-suala tutmuşdu, Murad isə ayaqları atın qarnından xeyli aşağı sallanan bu hikkəli şəxsin kimliyini öyrənməyə çalışırdı.

Əbih Sultan elə bil ulağı minmişdi. Onu gülünc görkəmə salan bu madyan olmasa onu hələ iki gün bundan qabaq Təbriz qapılarında asmışdılar, qara qarğalar da gözlərini deşirdi. Süleyman Bicanoğlunun adamları ovu bütün gün qovmuş, amma çata bilməmiş, səpələnib yollarda qalmışdılar. O, Diyarbəkrə qardaşının yanına gedə bilməmişdi. Çünki yəqin ki, yolları kəsmiş, Əbih Sultanın mülklərini talamağa dəstə göndərmişdilər. Hələlik ona sağ canı lazım idi. Sonra hər şey gəlib öz yerini almalıydı. Təqibdən qurtarandan sonra gecələr at sürür, gündüzlər dalda bir yerə çəkilib dincəlirdi. O artıq tədbirini tökmüşdü. Belə bir vaxtda onun arxasında dayana biləcək tək bir qüvvə vardı. O da Şeyx Heydərin müridləri idi. Onları tapsa, inandırsa onda Əbih Sultanın qarşısında nə Süleyman Bicanoğlu dayana biləcək, nə də Bəysunqur Mirzə. Amma o Şeyx Heydərin yaxın dostu Hüseyn Lələni tapa biləcəkmi? Axı neçə vaxtdır onu axtarıb tapmağı yaxın adamlarına tapşırıb. Heç bir şey çıxmır. İndi sevinirdi ki, yaxşı ki, Hüseyn Lələ bəy əlinə keçməyib. Yoxsa Bəysunqurun əli ilə öldürtdürəcəkdi. Bu dar ayaqda isə köməyinə heç kəs çatmayacaqdı.

Düzdür, Məsih Mirzə ilə aralarında söhbət olmuşdu ki, əgər Aləmşahbəyim ona arvad olmağa razılıq versə, onda Əbih Sultan Məsih Mirzəni taxta çıxarmağa çalışacaqdı. Amma Məsih Mirzənin niyyəti baş tutmadı. Əbih Sultan da oyundan çıxdı. Görünür onun bu işi Bəysunqurun qulağına çatıb. Özünü onun gözündə qaldırmaq üçün Rüstəm Mirzənin tutulub Əlincəyə salınmasında böyük canfəşanlıq göstərdi. Yenə də qoca tülkü Süleyman Bicanoğlu onu gözdən saldı.

Əbih Sultan çox çətin vəziyyətdə idi. Onun beyni hər an bir tədbir tökür, elə işlər qururdu ki, nizənin ucu ona tərəf düşməsin. Xəta ondan yan keçsin. Kimə dəyir-dəysin, kimin günahı belə yoxdursa, qoy asılsın, başı kəsilsin, fikirlər onunla məşğul olsun. Əbih Sultan isə sudan quru çıxsın.

Onu əldən çıxardıqdan sonra Süleyman Bicanoğlunun kürkünə birə düşmüşdü. Bilirdi ki, nə qədər onun meyitini görməyibsə, öz başının salamat qalmağına ümid azdır. O, azan çaylar kimidir. Birdən-birə gözləmədikləri yerdən vurub çıxacaq və sel çox şeyi yıxıb dağıdacaqdır.

Əbih Sultan Muraddan yenə soruşdu:

– Tacirsən?

– Dedim ki, rəiyyətəm.

– Rəiyyətləri mənə tanıdırsan? Rəiyyətin çuxasının bir sapından tutub dartsan, lüt qalar. Öküzü də borc alır, xışı da, arvadının tumanını da. Sən lap saray adamına oxşayırsan. Çuxur Səddən gəlib Ərdəbilə niyə gedirsən?

Murad görürdü ki, bu çox həngaməli adamdı. Həmişə buyurub, cavab verməyib, cavab istəyib. İndi də onu öz itaətində saxlamağa çalışır.

– Məni nə sorğu-suala tutmusan? Sənə bir axça borcum varsa, de, ikisini qaytarım.

Əbih Sultan gördü ki, elə bu da onun kimi hökmlü-hikmətlidi, bir az səbrini basdı. Şirin dillə onun ürəyinə girmək istədi.

– Rast düşmüşük. İkimiz də qəribik, gərək bilək də, kimik, nəçiyik. İndi elə bir vaxtdır ki, heç kimə e’tibar eləmək olmur.

– Mən kimliyimi dedim. Bu tərəflərdə, – əlindəki qılıncı günbatana tərəf uzatdı, – karvan yollarının üstündə bir qaçaq Murad vardı. Eşitmisən?

Əbih Sultan maraqla ona baxdı.

– Eşitmişəm. Onun nəyisən?

– Qaçaq Muradın özü. Bəs sən kimsən?

– Mən! İndi tanıyacaqsan. Bir dəfə Trabzondan Qarabağa dəvə karvanı gedirdi. Onu sağ-salamat çatdırmağı mənə tapşırmışdılar. Sonra dedilər ki, burada ən qorxulu qaçaq Muradın dəstəsidir. Çox fikirləşdim, axırda bir dəvəyə alma yüklətdirdim.

Murad gülümsədi:

– Tanıdım. Əbih Sultan, sarayın ən hörmətli əmiri. Sənin tədbirin baş tutmadı. Bilməmişdin ki, hələ bir igid zəhərdən ölməyib. Almaları zəhərləmişdin, fikirləşmişdin qaçaq Murad nəfs əhlidir, qırmızı almalara tamah salacaq. Yox, yemədi. Sən bizi siçan bilib zəhərlə qırmaq istədin. Ancaq zəhər sarayda daha çox lazım olur.